DE ORGANISATIE ALS LEVEND SYSTEEM – EEN NIEUW VERHAAL

Een groep van mensen heeft weinig weg van een machine. Een levend systeem is niet uit losse onderdelen opgebouwd en is geen combinatie van onderdelen die elk op zich mooi afgebakend zijn. Een levend systeem is een web van relaties en onderlinge beïnvloeding dat we misschien wel waarnemen als een vaste structuur, maar dat allesbehalve een vaste structuur is.

Margaret Wheatley, organisatie-expert, geeft hiervan een voorbeeld: ‘Hoewel wij onszelf als stabiel ervaren, verandert ons lichaam constant. Elke maand vernieuwt onze huid zich volledig en onze lever doet dit om de zes weken. Zelfs onze hersenen, met al die waardevolle cellen waarin de door ons opgedane kennis ligt opgeslagen, vernieuwt elk jaar haar inhoud van koolstof, stikstof en zuurstof. Ondanks deze uitwisseling blijven we constant, dankzij de organiserende functie van de informatie die opgeslagen ligt in ons DNA.’

Zo loopt het ook in een bedrijf. Een bedrijf is geen optelsom van éénmansacties en evenmin een loutere invulling van taakomschrijvingen. Elke keer wanneer er een personeelslid wordt aangeworven of vertrekt, verandert het bedrijf een beetje, zowel zijn geschiedenis als zijn imago. Nieuwe opdrachten en nieuwe informatie eisen aangepaste werkwijzen. Economische vooruitgang, achteruitgang, veranderende wetten, een veranderende moraal, deontologie, bedrijfscultuur… laten hun sporen na. Zo verandert het bedrijf voortdurend van inhoud en vorm. Zonder dat het weliswaar zijn kenmerkende eigenheid verliest.
 
In dit organisch denken over veranderingsprocessen verplaatst de aandacht zich van de structuur van het systeem naar de interne dynamiek ervan. Het gaat daarbij minder om het scheiden van de onderdelen dan wel om het begrijpen van hun onderlinge afhankelijkheid met eigen termen als ‘beïnvloeding’, ‘interactie’ en ‘verandering’. Een levend systeem heeft nu eenmaal niets te maken met opsplitsen en verdelen (‘divide et impera’), maar alles met verbinden, communiceren (‘communio’ = gemeenschappelijk) en het aangaan van relaties en netwerken. En binnen die netwerken kan een klein detail een enorme invloed uitoefenen op het geheel.

‘Als een vlinder in Tokio met zijn vleugels klapt’, zo stelt meteoroloog Edward Lorenz, ‘dan kan dat een orkaan veroorzaken in Texas.’ Hij bedoelt hiermee niet zozeer dat oorzaak en gevolg in zo’n opvallende mate hand in hand zouden gaan, maar wel dat er zo enorm veel variabelen in het spel zijn dat het onmogelijk is om te voorspellen wat er precies waar en wanneer zal gebeuren. Geen enkele weerman slaagt erin om het weer voor de volgende drie dagen met meer dan 33% zekerheid te voorspellen. Toch zijn alle variabelen gekend… of misschien toch niet?

En zo loopt het ook in een bedrijf, of wat we noemen: een ‘orgaan-isatie’. Denk hierbij aan het Engelse ‘corporation’ dat zijn stam vindt in Latijnse ‘corpus’ = lichaam. Het uiteindelijke resultaat hangt af van het allerkleinste onderdeeltje. Hoeveel variabelen je ook opspoort, hoeveel modellen je ook opstelt, hoe gedetailleerd je je metingen ook maakt, de kans dat je de talloze en subtiele vlinderslagen mee incalculeert is zeer klein.

Nooit zul je over genoeg informatie beschikken om te kunnen zeggen: ‘We kunnen het eindresultaat met zekerheid voorspellen.’